تکثیر گیاه از طریق غیر تناسلی
تکثیر گیاه از طریق غیر تناسلی
علاوه بر ازدیاد نباتات از طریق تناسلی به روش دیگری بعضی از گیاهان را می‌توان تکثیر کرد که آن را تکثیر از طریق غیر تناسلی می نامند.
قبل از اینکه به شرح هر یک از طرق مختلف ازدیاد غیر تناسلی بپردازیم باید بدانیم که این طریق تولید مثل دارای فواید زیادی است و در موارد زیر استفاده از این روش برای تکثیر نباتات ضروری است.
هنگامی که بخواهیم گیاه حاصله کاملا شبیه پایه مادری باشد نباتاتی هستند که عقیم هستند مانند انواع گل کاغذی دائمی برای تکثیر این نوع گیاهان نیاز به ازدیاد از طریق غیر تناسلی میباشیم
سه در پاره‌ای از نباتات مانند کوکب داودی و غیره اتفاق می‌افتد که روی یک پایه دو نوع یا دو رنگ گل و یا دو شاخه که دارای برگ های مختلفی شکل هستند ظاهر می‌شوند این نوع پیدایش جهش یا تغییرات آنی می‌نامند در این صورت اگر بذری که به وسیله جهش پیدا شده بکارند گل یا شاخه شبیه به پایه اولی که نهال عامل بزرگ از آن به دست آمده می روید و رنگ جدید مشاهده نمی‌شود برای ازدیاد این نوع جهش و نیز از تکثیر غیر تناسلی استفاده میکنند
راه های مختلف ازدیاد غیر تناسلی این روشها عبارتند از خواباندن شاخه پاجوش تقسیم ریشه تکثیر به وسیله غده ازدیاد به وسیله پیاز قلمه و پیوند می باشد یک خواباندن شاخه اغلب نباتات دارای این خاصیت می باشند که هرگاه قسمتی از ساقه آنها در شرایط مناسب با خاک مرطوب تماس حاصل کنند از نقطه تماس ریشه‌های خارج شده داخل خاک می گردد و از جوان هایی که در خارج از خاک قرار گرفته‌اند تولید ساقه و برگ می شود و هرگاه این شاخه‌ها را چه دارای ریشه گردیده از پایه مادری جدا کنند ایجاد گیاه جدیدی می کند که مستقلاً زندگانی بر رشد خود ادامه می‌دهد شاخه خوابانیدن طرق مختلفی دارد و ما اینجا فقط شوق خوابانیدن به طریق ساده یا معمولی را شرح میدهیم خواباندن شاخه به طریق ساده در این طرز خواباندن قبلا مقداری از خاک پای درخت یا بوته ای را که می‌خواهند زیاد کنند نرم نموده و شیاری به اندازه یک به توان شاخه را در آن خواباند ۷ میکنند پس از آن شاخه مورد نظر را خم کرده محل انفجار آن را در اختیار قرار داده و با خوش رویی آن را می‌پوشاند در موقع عمل باید دقت کرد که انتهای آزاد شاخص زیر خاک نماند
ازدیاد بوسیله خواباندن شاخه
عمل خواباندن شاخه را معمولاً در اواخر پاییز و یا اوائل بهار یعنی چند روز قبل از بیدار شدن درخت یا بوته مادری از خواب زمستانی انجام می‌دهند اگرچه یک سال زراعی برای ریشه دار شدن شاخه خوابانده شده کافی است ولی بهتر است پس از گذشت ۱۲ ماه آنرا از پایه مادری جدا کرد پاره‌ای از نباتات مانند توت فرنگی و انواع تمشک به خودی خود به وسیله خواباندن طبیعی شاخص زیاد میکنند
ازدیاد بوسیله پاجوش
پاره‌ای از نباتات مانند سیب آلو انار انجیر به ژاپنی و غیره دارای این خاصیت هستند که در اطراف پایه مادری تولید شاخه‌هایی میکنند این شاخه‌ها را پاجوش می‌نامند از نظر اصل و محل رویش پاجوش ها را به دو دسته تقسیم می کنند یکی از روش‌هایی که مستقیماً به روی ریشه های سطحی تولید می‌شوند و دیگری پارچه هایی که روی تنه درخت نزدیک یقه ظاهر می‌شوند دسته اول را پایه شروع میشه و دسته دوم را پاجوش تنه پاجوش ساقه و یا طرح جوش می نامد جدا کردن پاجوش ها برای دست دوم باید منتظر ماند تا ریشه‌های آن به مقدار کافی زیاد قوی شوند تا بتوانند زندگی گیاه را از حیث آب و مواد غذایی تامین کند یعنی طول پاجوش ساقه عقلاً باید ۷۵ سانتیمتر باشد ولی پاجوش ریشه را می تواند زودتر از پایه مادری جدا کرد زیرا این نوع پاجوش ها به اندازه کافی ریشه که همان ریشه مادری است همراه دارند البته درختان میوه پیوندی از آسان از پاجوش برای تکثیر استفاده نمی‌شود موقع جدا کردن پاجوش در پاییز و یا اواخر زمستان قبل از بیدار شدن نهال می باشد ولی بهتر است این عمل در بهار انجام گیرد تا سرمای زمستان صدمه به نهال جوان وارد نکند
تقسیم ریشه در گلکاری و سبزی کاری اغلب گیاهان مشاهده می‌شوند که ریشه آن ها تعداد زیادی ساقه هوایی به شکل یک دست تولید میکنند در باغبانی از این خاصیت برای تکثیر این قبیل نباتات استفاده می نمایند به این ترتیب که با آل تیز و برنده مانند چاقوی پیوندزنی و یا داسک ریشه ی کبوتر را بچینند قسمت نموده و عمل را به نحوی انجام دهند که با هر یک از قطعات ریشه یک یا چند ساقه همراه باشد این نوع تکثیر اغلب در نباتات علفی و نیمه خشبی مانند ترخون نعناع و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد
تکثیر به وسیله غده
غده های نباتی قسمتی از گیاه هستند که در زیر خاک تولید می شوند و رشد و نما پیدا میکنند این غده ها دارای شکل گرد و یا تخم مرغی هستند این قسمتها ممکن است از نمو و قطور شدن ریشه و یا ساقه تولید گردد در صورت اول آنها را غده های ریشه و در صورت دوم غده های ساقه می نامند ریشه کوپ و اختر جز دسته اول و سیب‌زمینی معمولی و سیب زمینی ترشی دارای ساقه غده ای میباشند
وجه تمایز بین این دو قطبی که در این حال از نظر ازدیاد گیاه نیست خیلی مهم است وجود جوانه در غده ای است که در صورتی که گفته های ریشه فاقد این جوان‌ها باشد به نحوی که اگر آنها را بدون قسمتی از شاخه هوایی به کار هیچگاه تولید گیاه جدید نمی‌کند و غده کاشته شده پس از چندی در زمین پوسیده و از بین می‌رود
ازدیاد به وسیله قلمه قلمه شاخه و یا قسمتی از نبات به استثنای گل و غنچه می باشد که پس از جدا شدن از پایه مادری در مجاورت خاک در شرایط معین حرارت و رطوبت و تهویه دارای ریشه شده و پس از مدتی نسبتاً طولانی گیاهی مستقیم از هر حیث شبیه به نبات مادری تولید می‌شود
شرایط تولید ریشه در قلمه
قبل از اینکه وارد اصل موضوع شویم باید بگویم که هر شاخه گیاهی را که جدا نموده و در محلی که از خشک شدن در امان بماند نگاه داریم در محل مقطع برآمدگی های شبیه به دل زخم در حیوانات ظاهر می شود و بعد از اینکه این دل و چند میلی متر بالاتر از آن ریشه خارج می‌شوند این برآمدگی یا دل که آن را بالشتک نیز می‌نامند واکنشی است که نبات در مقابل زخمی که به آن وارد شده از خود نشان می‌دهد و اثر آن فقط جدا کردن قسمت داخلی قلمه از محیط خارج و بستن منافذ ایجاد شده است بدین قصه اش گیاه از خود در مقابل ورود میکروب های خارجی دفاع می‌کند و به هیچ وجه وجود دل برای پیدایش ریشه لازم نیست برای پیدایش ریشه چند عامل لازم است که عبارتند از رطوبت حرارت و اکسیژن
الف رطوبت در این حال که رطوبت برای زنده ماندن قلمه لازم است مقدار زیاد آن باعث پوسیدگی قلم می شود که قبل از آنکه قلمه ریشه دار شود نمی‌تواند رسوبات را از زمین گرفته تبخیر کند و این آب زائد در اطراف ریشه باعث پوسیدن آن می شود بنابراین خاک پای قلمه نباید زیاد مرطوب باشد
ب حرارت قلمه هر گیاه برای ریشه دار شدن احتیاج به درجه حرارت معینی دارد و به طور متوسط مناسب ترین درجه حرارت برای قلمه زدن ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتیگراد می باشد
ج اکسیژن هوا به خصوص اکسیژن برای تشکیل دله و ریشه در قلمه لازم است و برای این منظور قلمه را در ماسه مخصوص ماسه شسته شده که کاملا قابل نفوذ به آب و هوا می باشند می کارد اغلب برای اینکه مقطع قلم نزدیک سطح خاک و نزدیک به هوای آزاد باشد قلمه را بطور مایل در ماسه قرار می‌دهند
قسمتهای مختلف گیاه که برای قلمه زدن مورد استفاده قرار می گیرد: همانطور که قبلاً ذکر شد از کلیه قسمتهای گیاه به غیر از گل و غنچه می توان برای قلمه زدن استفاده کرد
منصوری گل را در اینستاگرام دنبال کنید تا از جدیدترین محصولات ما باخبر بشوید (اینجا کلیک کنید)